13 Mayıs 2008 Salı

>>> Ленін Володимир Ілліч ( Українська )

Ленін Володимир Ілліч


Перейти до: навігація, пошук
Володимир Ілліч Ленін
Володимир Ілліч Ленін

Ле́нін Володи́мир Іллі́ч (справжнє прізвище: Ульянов) (*22 квітня 1870, Симбірськ, [нині: Ульяновськ, центр Ульяновської області], Росія) — †21 січня 1924, Горки, Московська область, СРСР) — відомий російський публіцист, політичний діяч, революціонер, лідер російських більшовиків, філософ-матеріаліст; організатор збройного Жовтневого перевороту восени 1917 р., ініціатор Громаданської війни в Росії та червоного терору; перший Голова Раднаркому - уряду РСФСР, один з головних творців СРСР, теоретик комунізму, один із засновників більшовицької партії Росії, лідер міжнародного комуністичного руху.

Як політик був послідовним супротивником такого політичного інституту суспільства як демократія, яку він називав «буржуазна демократія». Замість принципу демократії він виcунув тезу про «демократичний централізм» та «диктатуру пролетаріату», яка по оцінці критиків комунізму, в дійсності була евфемізмом диктатури однієї партії - більшовиків.

Узявши участь у революції 1905 року, був змушений виїхати з Росії після її поразки і жив у Швейцарії до 1914, повернувся в Росію після Лютневої революції 1917. У листопаді 1917 року очолив переворот в Росії, який привів до встановлення на 70 років жорсткого комуністичного режиму. Очолював радянський уряд (1917-1924), уклав мир з Німеччиною, організував успішний опір повстанням білої й іноземної інтервенції в 1918—1920. Його модифікація традиційної доктрини марксизму, відповідно до специфічних російських умов, стала називатися марксизм-ленінізм, основа комуністичної ідеології. У радянській історіографії і комуністичній пропаганді іменувався «вождем світового пролетаріату» та «основоположником ленінізму», оспівувався як мало не ідеальна людина в усіх відношеннях; про цей колишній культ Леніна досі свідчать численні пам'ятники на центральних площах міст і містечок на території колишнього СРСР; його портрет був зображений на радянських грошових банкнотах.


Походження та ранні роки

Старий Симбірськ. Так виглядало місто в роки дитинства і юності Володимира Ульянова
Старий Симбірськ. Так виглядало місто в роки дитинства і юності Володимира Ульянова

Народився у м. Симбірську у сім'ї інспектора народної освіти: батько — Ульянов Ілля Михайлович (1831-86); мати — Ульянова Марія Олександрівна. Сім'я, в якій виховувався майбутній революціонер, в основному складалася з інтелігенції та була за родоводом різноманітною; виділяють у ній представників різних національгих груп: росіянів, калмиків, чувашів, євреїв, німців і шведів. Сам дід Леніна по батькові, Миколай Васильович Ульянов, чуваш за національністю, був кріпаком із Нижньогородскої губернії, який переселився в Астрахань, де працював ремісником; він одружився із Анною Олександрівною Смирновою, батько котрої був калмиком.

Картина «Ми підемо іншим шляхом»
Картина «Ми підемо іншим шляхом»

Ленін у п'ять років навчився читати, з дев'яти років відвідував Симбірську гімназію, де виявився відмінником: переходив з класу в клас із нагородами. Вступив у Казанський університет, із якого виключено його у грудні 1887 за участь у студентському страйку. У 1887-89 знайомився з творами К.Маркса, в 1888 брав участь у роботі нелегальних марксистських гуртків. У 1891 склав екзамени екстерном за курс юридичного факультету Петербурзького університету. Між роками 1892-93 працював як помічник присяжного повіреного у Самарі та Петербурзі, а в квітні-травні 1895 за дорученням петербурзьких марксистів виїздив до Швейцарії, де познайомився з Г. Плехановим. Після повернення до Росії об'єднав марксистські групи Петербурга в організацію під назвою «Союз боротьби за визволення робітничого класу». У 1895 заарештований, у 1897-99 перебував на засланні у с. Шушенське Єнісейської губернії.

Після відбуття заслання виїхав за кордон, де заснував і співредагував російську соціал-демократичну газету «Іскра» (1900-03). Організатор другого з'їзду РСДРП (1903). Позиція Леніна з питань побудови та організації діяльності партії призвела до розколу РСДРП на «більшовиків» і «меншовиків». Очоливши «більшовиків», Ленін вів безперервну фракційну боротьбу, скеровуючи зусилля на підготовку і прискорення революції. У листопаді 1905, у період піднесення російської революції, повернувся у Росію. Під час революції відмовився від співробітництва з ліберальними політичними течіями, виступав за радикалізацію революційного руху та встановлення «диктатури пролетаріату». Після поразки революції у грудні 1907 знову емігрував за кордон. Під час Першої світової війни 1914-18 проголосив гасло поразки свого уряду у війні і перетворення війни з імперіалістичної у громадянську. Однак ці гасла йому не вдалося нав'язати ні більшовикам, ні соціал-демократичним партіям Європи. Позиція Леніна та його прихильників була вигідна державам Троїстого Союзу, тому вони (в основному Німеччина) надавали більшовикам матеріальну підтримку.

1917-1924

З початком квітня 1917 року Ленін повернувся в Росію, розпочинаючи діяльність спрямовану на повалення Тимчасового уряду та ліквідацію двовладдя. Проголосив у «Квітневих тезах» гасло «Вся влада радам!», яким передбачено мирний перехід влади до рад; одночасно висунув лозунги про припинення воєнних дій, передачу землі селянам, а заводів і фабрик — робітникам. Однак з липня 1917, з провалом невдалої спроби більшовицького перевороту в Петрограді, поставив питання про перехід влади до рад шляхом збройного повстання: розробляв план збройного перевороту у Фінляндії, де переховувався від арешту й суду.

У жовтні 1917, щоб безпосередньо керувати підготовкою повстання, нелегально перебрався до Петрограда, а вже 24-25.10(7-8.11) 1917 в Петрограді захопив з більшовицькою партією владу. З перших днів радянської влади і до самої смерті — голова більшовицького уряду, Ради Народних Комісарів (Раднаркому). Незгідний із передаванням влади законно обраним Установчим зборам, розігнав їх у 5.1.1918 та спровокував у Росії громадянську війну. У роки війни — Голова Ради робітничої і селянської оборони (створено ЗО.11.1918). Незважаючи на те, що на нього здійснено 30.8.1918 невдалий замах есерки Фані Каплан (за однією з версій, замах був містифікований більшовиками з метою розв'язання масового терору), Ленін став натхненником й організатором не лише перемоги більшовиків у Росії, а й радянського завоювання майже всіх незалежних держав, які утворилися на руїнах колишньої Російської імперії. Цієї перемоги вдалося добитися лише внаслідок поєднання тотального терору та репресій проти політичних противників, з одного боку, — та компромісів із середнім та дрібним селянством і національними рухами,з іншого. У березні 1919 для керівництва усім комуністичним рухом з метою здійснення світової революції Ленін заснував Комуністичний Інтернаціонал. У 1921 наполіг на переході від політики «войовничого комунізму» до т.зв. нової економічної політики. У 1922 виступив ініціатором створення СРСР.

З середини грудня 1922 Леніна — після різкого погіршення стану здоров'я і до самої смерті — фактично усунено від керівництва партією і країною. Похований у Мавзолеї на Красній площі у Москві.

Ленін та Україна

В Україні Ленін ніколи не побував, української мови не розумів, українською культурою та історією не цікавився: взагалі, вважав Україну «закордоном». Однак українське національне питання сяк-так цікавило Леніна протягом всієї його політичної діяльності. Хоч на словах проголошував право націй на самовизначення (у т.ч. й української нації), публічно підтримував український рух, коли було в інтересах перемоги над політичними опонентами, як-от під час заборони святкувань ювілею Шевченка у 1914 та конфлікті між Тимчасовим урядом і УЦР влітку 1917, — на практиці послідовно виступав проти ідеї української окремішності, зокрема щодо проведення цього принципу в побудові робітничого руху і більшовицької партії: здатний був, за свідченням очевидців, погодитися на створення окремої литовської чи єврейської соціал-демократичної партії, але утворення окремої української партії вважав неприпустимим. З цих позицій критикував М. Драгоманова, Л. Юркевича, дотримуючися думки, що «при єдиній дії пролетаріатів великоруських і українських вільна Україна можлива, без такої єдності про неї не може бути мови» (Повне зібр. тв. т. 24., с. 125). Вважав питання контролю над Україною, її хлібом та донбаським вугіллям питанням життя і смерті російської більшовицької революції. З цих міркувань видав 3.12.1917 «Маніфест до українського народу з ультимативними вимогами до Української Центральної Ради» та організував більшовицьку інтервенцію в Україну взимку 1917-18. Однак контролю над Україною не зміг втримати через воєнні обставини і укладення УЦР Берестейського миру 1918. У липні 1918 під тиском обставин дав згоду на утворення КП(б)У в межах російської Компартії (діяльність РКП(б) в Україні була б порушенням умов Берестейського миру). Зазнав критики від українських комуністів (зокрема С.Мазлаха та В.Шахрая) за нехтування українським рухом і українськими національними інтересами. Безпосередньо винний в організації голоду 1921-22 в Україні, видавши наказ насильно вилучати і вивозити хліб з України в голодуючі райони Поволжя, одночасно затягуючи з дозволом Американській адміністрації допомоги та ін. організаціям надати допомогу голодуючому українському населенню. З іншого боку, невдалі спроби російських більшовиків встановити контроль над Україною та розмах українських антибільшовицьких повстань у 1919-21 змусили Леніна змінити ставлення до українського селянства та національного руху, що, зокрема, позначилося на його концепції побудови майбутньої договірної федерації радянських республік. Ленін, відмовившись від ідеї «автономізації» незалежних республік, висунув план створення єдиної союзної держави на федеративних засадах, в якій українцям та ін. неросійським народам гарантувалися б ширші політичні й культурні права. Зміна поглядів Леніна на національну державність республік призвела до гострих дискусій з ін. лідерами комуністичного руху: Р.Люксембург, Й.Сталіним та іншими, які залишалися на центристських позиціях. Оскільки ні Ленін, ні його опоненти ніколи не згоджувалися провести федеративний принцип щодо самої Комуністичної партії, автономний статус УРСР та національні права українців залишалися лише формальністю.

>>> Ленин (Чăвашла )

Ленин

Википедири материал

Куçас: навигаци, Шырав

Владимир Ильич Ленин (паспорчĕпе — Ульянов; Шаблон:OldStyleDate, Чĕмпĕр — кăрлач, 21 1924, Горки усадьби, Мускав кĕперни) — сумлă раççей профессиллĕ пролетари революционерĕ, публицист, марксисăм юхăмĕн теоретикĕ, Марксисăм-ленинисăма никĕс хураканĕ, большевиксен партине тата Совет патшалăхне туса хураканĕ, РСФСР Халăх Комиссарĕсен Канашĕĕн ертӳçи; тĕнчери коммунисчĕсен юхăмĕн ĕçтĕшĕ; XX ĕмĕрти паллă политикĕсенчен пĕри.

Тупмалли

[кӑтартмалла мар]
  • 1 Çемье
  • 2 Çамрăклăх. Революци ĕçлевне пуçлани
  • 3 Пĕрремĕш эмиграци: 1900 - 1905
  • 4 1903 ç. РСДРП II съезчĕн ĕçне хутшăнни
  • 5 1905 çулхи революци
  • 6 Иккĕмĕш эмиграци: 1908 - 1917
  • 7 «Пломбăланă вакун»
  • 8 «Апрель тесисĕсем»
  • 9 1917 çулхи Октябрь революцийĕ
  • 10 Революци хыççăнхи ĕçĕ-хĕлĕ: 1917—1924
  • 11 Раççей хуçалăвĕн аталанăвĕ
  • 12 Ленинăн тĕп шухăшĕсем-ĕмĕчĕсем
  • 13 Ленин пурнăçĕнчи тĕрлĕ тĕслĕхсем
  • 14 Ĕçĕсем
    • 14.1 Тĕп ĕçĕсем
  • 15 Çавăн пекех пăхăр
  • 16 Каçăсем

Çемье

Ульяновсен çемйи
Ульяновсен çемйи

XX ĕмĕрĕн паллă революционерĕн çемйи тĕрлĕ ăратлă, çапах та ытларах тĕрлĕ чинлă интеллигенцирен пулнă. Ленинра темиçе халăх юнĕ юхнă — вырăссен, калмăксен, чăвашсен, еврейсен, нимĕçсен тата шведсен. Владимир Ильичăн асатти, Николай Васильевич Ульянов, чăваш, Чулхула кĕперни крепăç хресченĕ. Аçтăрхана куçса кайса çĕвĕç-ал ăстаçи ĕçĕпе пурăннă. Çитĕнсе çитнĕ çын Анна Алексеевна Смирновăна качча илнĕ, ашшĕ калмăк пулнă, амăшĕ — вырăс, пулас.


Ленинăн йăх йĕркин йывăççи[1]
                 ┌──Григорий Ульянин
┌──Никита Григорьевич Ульянин
┌──Василий Никитович Ульянин
┌──Николай Васильевич Ульянов (Ульянин)
│ └──Анна Симеоновна Ульянина
┌──Илья Николаевич Ульянов (1831—86)
│ │ ┌──Лукьян Смирнов
│ │ ┌──Алексей Лукьянович Смирнов
│ └──Анна Алексеевна Смирнова

Владимир Ильич Ульянов(1870-1924)

│ ┌──Мошка Ицкович Бланк
│ ┌──Александр Дмитриевич (Израиль) Бланк
│ │ └──Мириам Бланк
└──Мария Александровна Бланк (1835—1916)
│ ┌──Юган Готлиб (Иван Фёдорович) Гросшопф
└──Анна Ивановна Гроншопф
│ ┌──Карл Рейнгальд Эстедт
│ ┌──Карл Фредерик Эстедт
│ │ └──Беата Элеонора Ниман
└──Анна Беатта (Анна Карловна) Эстедт
│ ┌──Карл Борг
└──Анна Кристина Борг
│ ┌──Симон Новелиус
└──Анна Бригитта Новелиа
└──Екатерина Аренберг

Илья Николаевич Ульянов çуралнă çул Николай Васильевич Ульянов 60 çула кайнă. Николай Васильевич вилсен Ильяна опекал старший брат Василий Никитович Ульянов, вăлах Ильяна пĕлӳсене пухса Хусан университечĕн физикă-математика факультетне кĕме пулăшнă. Университетран 1854 çулта вĕренсе тухсан Илья Николаевич Ульянов Пензăра тата Чулхулара гимназисенче, институтсенче тата училищĕсенче математикăпа физикăна вĕрентнĕ, 1869 çултанпаЧĕмпĕр кĕпернин халах училищисен инспектăрĕ тата ертӳçи пулса вăй хунă. Таса Улатимĕрĕн III-мĕш степеньлĕ орденне тивĕçнĕ хыççăн, Ленинăн ашшĕне 1882 çулта кăнарлă дворян ятне панă.


Владимир Ильичăн кукаçи Александр Дмитриевич Бланк (Христос тĕнне кĕриччен Израиль Мойшевич Бланк) пулнă.

Çамрăклăх. Революци ĕçлевне пуçлани

Чĕмпĕр гимназинчен вĕренсе тухнă Владимир Ульянов. 1887 çул.
Чĕмпĕр гимназинчен вĕренсе тухнă Владимир Ульянов. 1887 çул.

1879—1887 çулсенче Чĕмпĕр гимназинче вĕреннĕ. 1887çулта Ленинылтăн медальпе гимназирен вĕренсе тухса Хусзан университечĕн юридици факультне вĕренме кĕрет, анчах ăна студентсен пăлхавĕсене хутшăннăшăн Хусан кĕпернинчи Кукушкă ялне тăванĕсем патне кăларса яраççĕ. Пиччĕшне Александра 1887 çулта Народная воля (ушкăн) ушкăнĕн революци ĕçлĕхне хутшăннăшăн айăпласа çакса вĕлереççĕ. Çакăн хыççăн Владимир Ульянов хăйĕн паллă сăмахĕсене калать: «Эпир урăх çулпа кайăпăр». 1888 ç. кĕркунне Владимир Ильича Хусана таврăнма ирĕк параççĕ. Кунта вăл Н. Е. Федосеев йĕркеленĕ марксисчĕсен ушкăнĕн пухăнăвĕсене çӳреме тытăнать, К. Маркс, Ф. Энгельс, Г. В. Плеханова ĕçĕсене вуласа тĕпчет. Маркспа Энгельсăн кĕнекисем Ленинăн ăс-тăн курăмлăхĕн аталанăвĕнче никĕс хураççĕ — çапла вăл шантарулă марксист пуласа тăрать. 1889 ç. кĕркунне Ульяновсен çемйи Самара куçать, кунта Ленин вырăнти революционерсемпе тачă çыхăну тытса тăрать. 1891 çулта Владимир Ульянов экстерн меслечĕпе Санкт-Петербург университечĕн юридици факультетĕнче экзамена ăнăçлă тытать. Волькенштейн адвокат патне ĕçĕ кĕрет, анчах юридици ĕçĕ-хĕлĕпе нумаях хăтланмасть. Çак ĕçре хăйĕн кăмăлĕн туртăмне тупаймасăр, хастар марксист революци юхăмне кĕрсе каять. 1895 çу уйăхĕнче пĕрремĕш хут ют çĕре каять. Швейцарире Плехановпа, Германире — В. Либкнехтпа, Францире —П. Лафаргпа тата ытти тĕнчери ĕçтĕшсен юхăмĕн паллă ĕçченĕсемпе тĕл пулать, Раççее таврăнсан тĕп хулара 1895 çулта Цедербаум-Мартов ертсе пынипе «Союз борьбы за освобождение рабочего класса» туса хурать. «Союз борьбы» хула ĕçтĕшĕсем хушшинче хастар пропагандă ĕçлĕхе ертсе пырать, вăл 70 ытла çулçак (листовкă) кăларать. 1895 раштавра Ленина арĕслеççĕ те тепĕр икĕ çултан та икĕ уйăхран Енисей кĕпернийĕн Шушенское ялне 3 çуллăха кăларса яраççĕ. Çакăнта Ленин Н. К. Крупскăйăпа (1898 утă уйăхĕнче) çырăнать. Кунтах вăл халăхлăх теорине хирĕçлĕ «Развитие капитализма в России» кĕнеке çырать, ытти чĕлхесенчен куçарать, статьясем хатĕрлет. Çак тапхăрта 30 ытла ĕç çырнă, Петербург, Мускав, Чулхула, Воронежа тата ытти хуласенчи социал-демократсемпе çыхăну тытса тăрать.

Пĕрремĕш эмиграци: 1900 - 1905

1900 ç. нарăсра Ленинăн кăларса янă вăхăчĕ тухать. Ленин Раççейĕн Европă пайне тавранать, пĕр вăхăт Псковра чарăнать, раççей хулисем тăрăх харпăр тата ĕçлĕх çӳревĕсем тăвать те утă вĕçĕнчеШвейцарине каять Плехановпа каласӳ ирттерсен, Мюнхена куçать те Плехановпа, Мартовпа, Аксельродпа, Засуличпе, Парвуспа пĕрле Мюнхенре марксисăма янравлакан «Искра» (Хĕлхем) хаçатпа «Заря» (Шурăмпуç) журнала никĕс хурать. Çулта вăтам тиражĕ — 8000 экз. Распространение газеты способствовало созданию сети подпольных организаций на территории Российской империи. 1901 раштавра хăйĕн пĕр статйине Ленин (унăн çаплах В. Ильин, В. Фрей, Ив. Петров, К. Тулин, Карпов тата ытти псевдонимĕсем пулнă) ятпа кĕртет. 1902 çулта «Что делать? Наболевшие вопросы нашего движения» ĕçĕнче Ленин хăйĕн партии тăвас концепцине кăтартать. Партие вăл тĕпе чăмăртаннă çăр ушкăнĕ («Дайте нам организацию революционеров и мы перевернем Россию!») евĕр курать.

1903 ç. РСДРП II съезчĕн ĕçне хутшăнни

Съезд уçăлсанах парти пĕр майлă марри çие тухать, Ленин майлисемпе — «çирĕп» хĕлхемçĕсемпе пĕр енчен тата унпа хирĕçлисем — «çемçе» хĕлхемçĕсемпе, «экономистсемпе» тепĕр енчен тавлашу хĕрӳленсе каять. Ленин çине тăрсах пролетариатăн диктатури, партии юлташĕсенчен питĕ хытарса ыйтмалли пирки хистет. Унăн шучĕпе, партии юлташĕ программăна йышăнса, пурлăхпа пулăшса тăмалла çеç мар, унсăр пуçне пĕрмаях парти ячейкин кулленхи ĕçĕсене хутшăнмалла. Мартов шучĕпе, парти программине хисеплесе тата укçа-тенкĕпе куллен пулăшса тăрсан та çитет. Малтан мартовăн çак сĕнĕвĕ 28 майлă, 22 хирĕçле тата 1 никам майлипе сасă пуçтарнă, анчах та, каярах съезда 2 «экономист» тата 5 бунд çыннисем пăрахса каяççĕ, çавăнпа ĕнтĕ Ленин ушкăнĕ партин ТК тата «Искра» редакцийĕн суйлавĕнче çĕнтерӳ илет. Çакăнтанпа вара «большевиксем» тата «меньшевиксем» терминсем тухаççĕ (тĕплĕнрех РСДРП II съезчĕ статья).

1903 çулхи утă, 17 — çурла, 10 года Лондонра РСДРП II съезчĕ иртнĕ. Ленин ăна питĕ тӳсĕмсĕр кĕтнĕ, мĕншĕн тесен 5 çул каялла пуçтарăннă I съезчĕ ĕç тĕпĕпе партине туса хурайман: программăна йышăнман, пролетариатăн революциллĕ вăйĕсене тĕреклетмен; пĕрремĕш съезчĕн Тĕп Комитетне тӳрех аресленĕ. Ленин съезда хăй йĕркелеме пикенет.

1905 çулхи революци

1905-07 çулсенчи революцийĕ çулăма кĕнĕ чух Ленин ют çĕрте, Швейцарире пурăннă. Партин вырăнти йĕркеленнĕ ушкăнĕсен хыпарĕсем тăрăх вăл революци хумĕ çĕкленни пирки пĕлсе тăнă. 1905 çулхи нарăс уйăхĕнче Раççейре РСДРП ТК пĕтĕм юлташĕсене аресленĕ, икĕ çын çеç - Красина тата Любимова тытса хупайман. Вĕсем большевиксен "Бюро комитетов большинства" ушкăнĕ шутне кĕреççĕ, партин III съезчĕн хатĕрлев ĕçĕсене туса пыраççĕ. Çапла вара РСДРП пĕтĕм ертӳлĕхĕ Ленинăн тата унăн юлташĕсем майлă пулса тăрать.

Раштав хĕçпашаллă пăлхавĕ пăчланнă пулин те, Ленин унăн пысăк усăллăхне, большевиксем революцире пĕтĕм мелĕсемпе хистесе ĕçленине палăртать.

Иккĕмĕш эмиграци: 1908 - 1917

В. И. Ленин палăкĕ Смольнăй умĕнче, Санкт-Петербург
В. И. Ленин палăкĕ Смольнăй умĕнче, Санкт-Петербург

1908 ç. Кăрлачăн пĕрремĕш кунĕсенче Ленин Женевăна Швейцари таврăнать. 1905-07 çулхи революци хăйĕн ĕç тĕллевне çитейменнипе вăл ал усса ларман, революци çулăмĕ тепре ялкăшасса шаннă. «Разбитые армии хорошо учатся», — çырать Ленин.

1908ç. вĕçĕнче Ленин хăйĕн пĕр тĕллевçисемпе Зиновьевпа тата Каменевпа пĕрле Парижа куçса каять. Çакăнта вăл Инесса Армандпа паллашать. 1909 ç. хăйĕн тĕп философиллĕ ĕçне «Материалисăм тата эмпириокритицисăма» çырать.

1912 çулта вăл РСДРП легализацилесшĕн меньшевиксенчен урăлмаллипех уйрăлать. 1912 ç. Çу, 5 большевиксен саккунпа тӳрĕллĕ «Правда» хаçатне каларма тытăнать. Унăн тĕп редакторĕ Ленин пулать. Вăл кашни кун ах «Правдăна» статьясем çырать, çырусем ярать, вĕрентет, сĕнӳсем парать, редакции йынăшĕсене тӳрлетсепырать. 2 çул хушшинче «Правдăра» Ленинăн 270 статйисемпе çырса хăварнисене пичетленнĕ. Çаплах эмиграцире Ленин IV-мĕш Патшалăх шухăшлавĕнчи большевиксен ĕçлĕхне йĕркелесе пынă , II-мĕш Интернационалра РСДРП элчи пуна, партии тата наци ыйту-ĕçĕсемпе статьясем хатĕрленĕ, философине тĕпченĕ.

1912 ç. вĕçĕнчен Ленин Австро-Венгрин çĕрĕнче, Галицире Поронин вырăнĕнче пураннă, унтах ăна Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи пуçланни хыпарĕ çитет. Австри жандармĕсем Ленина ареслеççĕ, патша шпионĕ хутне яраççĕ. Ирĕке кăларас ĕçре австри парламенчĕн депутачĕ социалист В. Адлер пулăшать. 1914 ç. Çурла, 6 Ленина тĕрмерен хăтараççĕ, тепĕр 17 кунтан вăл ĕнтĕ Швейцарире. Кунта килсенех Ленин большевик-эмигранчĕсен ушкăнĕн пуххинче вăрçă тезисĕсене хыпарлать. Вăрçă империалисăмлă, икĕ енчен те тӳррĕ мар, ĕçлеченсемшĕн нимĕн те ырлă мар шутланать.

Парти конференцийĕнче Циммервальд (1915) тата Кинталь (1916) хулисенче Ленин хăйĕн тезисне — империалисăм вăрçине граждăн вăрçине куçарассине пурнăçа кĕртес ĕçлĕхпе тăрăшмаллине пĕлтерет, çав хушăрах Раççейре социаллă революции çĕнтерессине хыпарлать.

Социалисты должны разъяснять массам, что для них нет спасения вне революционного низвержения „своих“ правительств и что затруднения этих правительств в теперешней войне надо использовать именно для этой цели».

[2]

1916 çулхи нарăсра Ленин Бернран Цюриха куçать. Кунта вăл хăйĕн «Империализм как высшая стадия капитализма» ĕçне çырать, швейцари социал-демокрачĕсемпе (среди которых левый радикал Франц Платтен) хастар ĕçлет, вĕсен пур пухăвĕсене хутшăнать. Çакăнтах вăл февраль революцийĕ пирки пқлтерӳ илет.

«Пломбăланă вакун»

Ленин, Туре Нерман тата Карл Линдхаген. Стокгольм 1917.
Ленин, Туре Нерман тата Карл Линдхаген. Стокгольм 1917.

Февраль революцийĕ Лениншăн кĕтмен çĕртен пулса тухнă. Революци пуçланиччен темиçе кун каялла Ленин Раççее «Европăри чи мещансен çĕршывĕ» тесе шутланă.

[[1917 çулхи Февраль революцийĕ] (çакăн çинчен Ленин хаçатсенчен пĕлет) хыççăн герман влаçĕсем (Александр Парвус пулăшăвĕпе) Ленин 35 парти юлташĕсемпе, вĕсем хушшинче Крупская, Зиновьев, Лилина, Арманд, Сокольников, Радек тата ыттисем Швейцарирен пуйăспа Германи витĕр тухса каять. Ленин вырнаçнă экстерриториаллă шутланнă, эрешлĕ каланă, «пломбăланă вакуна», «Германи правительстви пирĕн вакунăн экстерриториаллăхне лояллĕ сыхланă»[3]. Каярахпа Людендорф хăйĕн мемуарĕсенче çапла çырать: «Ленина Раççее ярса, пирĕн ертӳлĕх хăй çине уйрăм явăплăх илнĕ.

Халиччен те тĕпчевçĕсем Ленин нимĕçсенчен укçа-тенкĕ илнине палăртакан пĕр финансă хутне те тупайман.

«Апрель тесисĕсем»

В. И. Ленин, грим тунă, юлашки пытанчăк ĕçре. К. П. Иванов ячĕпе хатĕрленĕ хут, унпа Ленин вăрттăн 1917 ç. утă кунĕсем хыççăн пурăннă.
В. И. Ленин, грим тунă, юлашки пытанчăк ĕçре. К. П. Иванов ячĕпе хатĕрленĕ хут, унпа Ленин вăрттăн 1917 ç. утă кунĕсем хыççăн пурăннă.

Ленин 1917 çулхи ака, 3 Раççее таврăнать, меньшевик-эсэрĕсен Канашĕ ăна самодержавипе чаплă кĕрешӳçĕ тесе хисеппĕн кĕтсе илет. Тепĕр кунне Ленин большевиксем умĕнче сăмах тытать, тезисене "Правда" хаçат пичетлет. Çак вара паллă «Апрель тезисĕсем»пулаççĕ [4]. Çак докладра Ленин Раççей социал-демократийĕн тата большевиксен ĕç кăмăлĕсене хирĕç вăрçнă, уйрăмах буржуази-демократи революцине сарса пырас, Вăхăтлă ертӳлĕх майлă пулнине, вăл революциллĕ тăван çĕршыва вăрçăра хӳтĕлемелле пирки чĕннĕ. Ленин "Вăхăтлăх ертӳлĕхе нимĕнле пулăшу та" тата "Пĕтĕм влаçа – Канашсене (Советсене)" лозунгĕсене мала кăларнă: çаплах вăл буржуази революцине пролетарийĕнне куçарас тĕллев парать ,буржуазии влаçне антарса пăрахмалла тата патшалăх тытăмне Канашсен, пролетариатăн ярса илмелле, çара, полицие тата чиновниксене салатса ямалла; юлашкинчен вара, вăрçăна хирĕçлĕ вăйлă пропагандă ирттерме, мĕншĕн тесен Вăхăтлăх ертӳлĕхĕ енчен тăсăлса пыракан вăрçă империаллă тата çарату хаклавлă пулни курăнать. РСДРП(б) хăй аллине илсе, Ленин çак ĕç-пуçа пурнăçа кĕртме тытăнать. 1917 ака-утă уйăхĕсенче вăл 170 ытла статья, брошюрă, большевиксен конференцийĕсен тата партин ТК резолюци проекчĕсене тата чĕнсе каланисене çырать.

Ленин чăннипех хăй тĕллĕ вăйланса пыракан правительствăна хирĕç тухнине йĕркелесе пынă утă, 3, кăшт васкавлăрах пулин те. (1917 çулхи утăри пăлхав).Пăлхав пынă чух Вăхăтлă ертӳлĕх большевикчем нимĕçсемпе вăрттăн килĕшӳ тунă пиррки элек сарнă (утă, 5). Утă, 7/20 Вăхăтлă ертӳлĕх Ленина тата ытти паллă большевиксене патшалăха сутнă, хĕçпăшаллă пăлхав йĕркеленĕ тесе айăпласа ареслеме хушу (приказ) кăларать. Ленин каллех вăрттăн ĕçлĕхе каять. Петроградра вăл çав чух 17 вăрттăн хăваттер улăштарать, хыççăн, çурла, 21 (кивĕ йăлапа çурла, 8) 1917 Зиновьевпа пĕрле Петроградран инçех мар — Разлив кӳлли патĕнче, ӳплере, юпа уйăхĕчченех — Финлянди çĕрĕнче (Ялкала, Гельсингфорс, Выборг) пурăнать.

1917 çулхи Октябрь революцийĕ

Тĕп статья: Аслă Октябрь социаллă революцийĕ

В. И. Ленин халăх умĕнче сăмах тытать.
В. И. Ленин халăх умĕнче сăмах тытать.

1917 çулхи чӳк, 24 Ленин Смольнăйа хуралçисене вăрттăнлăхпа улталаса (Троцкий ăна кĕртесшĕн пулман) пырса кĕрет те тӳрех пăлхава хатĕрлес ĕçĕ йĕркелесе ярать. А. Ф. Керенский ертӳлĕхне сирпĕнтерме икĕ кун çеç кирлĕ пулать. юпа, 25/чӳк, 7) Ленин Вăхăтлă ертӳлĕхе аяла хуни пирки чĕнсе калать. Çав кунах 2-мĕш Пĕтĕмраççей Канашĕсен съезчĕ уçăлать, унта Ленинăн лапкăлăх тата çĕр декречĕсем çинчен хыпарлаççĕ, хула тата ял ĕçченĕсен ертӳлĕхне — Ленин ăн Халăх Комиссаррĕсен Канашне— йĕркелесе хураççĕ.

Революци хыççăнхи ĕçĕ-хĕлĕ: 1917—1924

В. И. Ленин. 1920 çул.
В. И. Ленин. 1920 çул.
В. И. Ленин во время болезни. Мускав тулашĕнчи Горки. 1923 çул.
В. И. Ленин во время болезни. Мускав тулашĕнчи Горки. 1923 çул.

Лăпкăлăх Декречĕн йĕркине тытса пырса, Ленинăн Раççее Пĕрремĕш Тĕнче вăрçинчен туртса кăлармалла пулнă. Петрограда нимĕç çарĕсем пырса кĕме пултарнă, çавăнпа ĕнтĕ Ленин сĕнĕвĕпе Совнарком тата РКП(б) ТК Мускава — Совет Раçсейĕн çĕнĕ тĕп хулине — куçать.

Аманнипе тата хăйне шеллемесĕр ĕçленипе Ленин сусăрлансах çитет. 1922 çулхи пуш уйăхĕнче Ленин РКП(б) 11-мĕш съезчĕн ĕçне йĕркелесе пырать, хăй те тухса калаçать. 1922 çу уйăхĕнче йывăр чире кĕрет, çапах та юпа уйăхĕнче ĕçе тухать. Çынсем умĕнче юлашки хут Ленин чӳк, 20 1922 Моссовет пленумĕнче калаçать. раштав, 16 1922 унăн сывлăхĕ каллех тăрук япăхланать, 1923 çу уйăхĕнче амака пула Мускав тулашĕнчи именине Горкине пурăнма куçать. Мускавра юлашки хут Ленин юпа, 18-19 1923 пулать.

Хăй вилессе пĕлсе тата коммунистсен партии шăпишĕн хумханса , В. И. Ленин 1923 çулта «пуласлăх валли»: «О кооперации», «Как нам реорганизовать рабкрин», «Лучше меньше, да лучше», статьясем çырать, вĕсенче вăл Совет патшалахĕн экономика политики хăйĕн курăнăвне палăртать тата патшалăхăн, партин аппарачĕн ĕçне лайăхлатас сĕнӳсене парать.

В. И. Ленин Горкăра вилнине пĕлтерни 1924 çулхи кăрлач,  21.
В. И. Ленин Горкăра вилнине пĕлтерни
1924 çулхи кăрлач, 21.

1924 çулхи кăрлачра Ленинăн сывлăхĕ сасартăк питĕ начарланать, 1924 çулхи , кăрлач, 21, каçхи 6 сех. 50 мин. Владимир Ильич Ульянов (Ленин) куçĕсене ĕмĕрлĕхех хупать.

Раççей хуçалăвĕн аталанăвĕ

Тĕплĕнрех ГОЭЛРО статьяна вулăр.

В.И. Ленин хуçалăхне аталантарас ĕçре питĕ тимлĕ тăрăшнă. Влаç а илсенех вăл тӳрех вăрçăпа ишĕлнĕ хуçалăха йĕркелесе аталантарас ыйтăва пĕрмаях хистесе пырать. Ленин патшалăхран корпорации туса хуни çеç хуçалăха çĕклетме пултарать тесе шутланă:

Учет и контроль - вот главное, что требуется для "налажения", для правильного функционирования первой фазы коммунистического общества. Все граждане превращаются здесь в служащих по найму у государства, каковым являются вооруженные рабочие. Все граждане становятся служащими и рабочими одного всенародного, государственного "синдиката".

[5]

1922 çулта В. И. Ленин хушнипе Маркс хулинче (Сарă ту кĕпернинче) «Чĕрĕлӳ» трактăр заводне тума тытăнаççĕ. Кунтах ся Я. В. Мамин конструкциленĕ 8,8 кВт (12 л. В.) хăватлă «Карлик» трактăрне кăларма пуçлаççĕ. Çак вăхăтрах Коломнăри тата Брянскри завочĕсем Е. Д. Львов шутласа кăларнă чылайах мар серисемпе «Коломенец-1»чтлă трактăрсем хатĕрлеççĕ. Паллах, çак çителĕксĕр пулнă, çавăнпа та Совет ертӳлĕхĕ «Фордзон» америка трактăрне тумалли лицензине илме хушу парать.

Ленинăн тĕп шухăшĕсем-ĕмĕчĕсем

Ӳкерчĕк:Lenin proclaims Soviet power(2).jpg
"Ленин Совет влаçне пĕлтерет"
(ӳнерçĕ В. А. Серов, 1947).
Ӳкерчĕкре Ленин хыçĕнче
И. В. Сталин, Я. М. Свердлов тата
Ф. Э. Дзержинский тăраççĕ
.
  • Ленин ĕмĕтленнĕ тăрăх, коммунисăм 1930—1950 çулсенче çĕнтеремелле пулнă. Вăл хăйĕн «Задачи союзов молодёжи» (1920) çапла шантарнă:

Тому поколению, представителям которого теперь около 50 лет, нельзя рассчитывать, что оно увидит коммунистическое общество. До тех пор это поколение перемрет. А то поколение, которому сейчас 15 лет, оно и увидит коммунистическое общество, и само будет строить это общество. И оно должно знать, что вся задача его жизни есть строительство этого общества… И вот, поколение, которому теперь 15 лет и которое через 10-20 лет будет жить в коммунистическом обществе, должно все задачи своего учения ставить так, чтобы каждый день в любой деревне, в любом городе молодежь решала практически ту или иную задачу общего труда, пускай самую маленькую, пускай самую простую.


Ленин Сталинпа
Ленин Сталинпа

Ленин пурнăçĕнчи тĕрлĕ тĕслĕхсем

  • «Любая кухарка способна управлять государством» цитатăна улăштарса кăтартнă. Тĕрĕсси —«Удержат ли большевики государственную власть» статьяра (Пĕтĕм çырнисен пуххи, т. 34, с. 315) Ленин çапла çырнă:

Мы не утописты. Мы знаем, что любой чернорабочий и любая кухарка не способны сейчас же вступить в управление государством. В этом мы согласны и с кадетами, и с Брешковской, и с Церетели. Но мы отличаемся от этих граждан тем, что требуем немедленного разрыва с тем предрассудком, будто управлять государством, нести будничную, ежедневную работу управления в состоянии только богатые или из богатых семей взятые чиновники. Мы требуем, чтобы обучение делу государственного управления велось сознательными рабочими и солдатами и чтобы начато было оно немедленно, то есть к обучению этому немедленно начали привлекать всех трудящихся, всю бедноту.

Çавăн пекех Ленин «Советсен влаçĕ» ĕмĕчĕн ăшне ăнлантарать:

Он (…)начал читать целую передовую статью о пользе парламента, о том, что демократии предстоит еще широкое будущее, что класс буржуазии далеко не сказал еще своего последнего слова и не скоро его скажет, что диктатура рабочего класса пока еще химера, что Учредительное собрание есть реальная, глубоко затаенная мечта всего русского народа, без различия классовых и иных перегородок, и что оно является необходимым этапом к установлению того правления, которое будет угодно суверенному, свободному народу. — Ну, а вы, мой мудрый Эдип, уже решили вопрос об этом правлении! Какого черта созывать Учредительное собрание, когда товарищ Саня сам уже решил все!.. Советы, говорите вы? Великолепно, да здравствуют советы и все вообще идеи господ Троцких, Хрусталевых и иже с ними!.. Слава и вам, товарищ Саня, хотя... ах, «муж многоопытный, губит тебя твоя мудрость»...[6]

  • Ленин сифилис чирĕпе асапланнă пирки нумай çырни тӳрри-тĕрĕссине палăтрайман. Ленинăн миме тата гистологи тĕпчевĕсене ирттернĕ хыççăн çак чир пурине çирĕплетеймен. Ленинăн сывлăх консультанчĕ Макс Нонне, классикăллă «Сифилис и нервная система» хыпарлă кĕнеке авторĕ, питĕ авторитетлă ятарлă ĕçченĕ, çапла çырать: «Абсолютно ничто не свидетельствовало о сифилисе»[7]. Илтӳ сăмахĕсем малтанхи диакнăса пула сарăлнă пулнă. Ăна тĕрĕс мар — кăнарлă сифилис тесе лартнă, çакна тĕрĕслес тĕллевпе ятарлă экспедици Ленинăн тăванĕсен, несĕлĕсен хучĕсене тĕрĕсленĕ.
Ӳкерчĕк:Сталинские 100 рублей 1947 г. Аверс.jpg
1947 çулхи СССР-ти çĕр тенкĕ
  • 1917 çулта Норвеги Владимир Ленина Нобель премине парас сĕнӳпе«За торжество идей мира» тенĕ, Совет Раççейĕ «Декрет о Мире» кăларнăшăн, Пĕрремĕш Тĕнче вăрçинчен хăй тĕллĕн уйрăлса тухнăшăн, анчах Нобель комитечĕ çакăнпа килĕшмен [1].
  • Владимир Ленина наркăмăшлă пульăпа амантни пирки Чылай вăхăт çӳренĕ шухăш [2] хăйĕн тӳррĕлĕхне тухайман [3].

>>> Włodzimierz Lenin (Polski)

Włodzimierz Lenin



Włodzimierz Lenin
Владимир Ленин
Władimir Iljicz Uljanow
Владимир Ильич Ульянов

ur. 22 kwietnia 1870 w Symbirsku
zm. 21 stycznia 1924 w Gorkach Leninowskich
Przywódca Rosji Radzieckiej
i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
Okres urzędowania od 8 listopada 1917
do 21 stycznia 1924
Przynależność polityczna Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Następca Józef Stalin

Włodzimierz Lenin (ros. Владимир Ленин), wł. Władimir Iljicz Uljanow (ros. Владимир Ильич Ульянов), (ur. 22 kwietnia 1870, wg kalendarza juliańskiego 10 kwietnia, w Symbirsku, zm. 21 stycznia 1924 w Gorkach Leninowskich pod Moskwą) – rosyjski polityk, organizator i przywódca rewolucji październikowej, a następnie pierwszy przywódca Rosji Radzieckiej. Współzałożyciel i lider partii bolszewickiej. Teoretyk i ideolog komunizmu.

Spis treści

[ukryj]
  • 1 Młodość i lata studenckie
  • 2 Wywód genealogiczny
  • 3 Wczesne lata rewolucyjne i emigracja
  • 4 Późniejsze lata rewolucyjne i zesłanie
  • 5 Ponowna emigracja
  • 6 Przed rewolucją październikową
  • 7 Rewolucja październikowa
  • 8 Rządy bolszewików
  • 9 Choroba i śmierć
  • 10 Kult Lenina
  • 11 Przypisy
  • 12 Zobacz też
    • 12.1 Linki zewnętrzne

Młodość i lata studenckie

Młody Lenin
Młody Lenin

Ojcu Lenina, nauczycielowi i inspektorowi szkół ludowych guberni symbirskiej Ilji Uljanowowi nadano szlachectwo w roku 1882. Matką Lenina była Maria Aleksandrowna z domu Blank, której ojcem był dr Aleksander Blank, zasymilowany i ochrzczony Żyd. Matka Marii Aleksandrowny – Anna z domu Grosschopf, miała pochodzenie szwedzko-niemieckie i była luteranką.

Lenin ukończył symbirskie gimnazjum klasyczne zdobywając wykształcenie średnie.

Za pośrednictwem swego brata, Aleksandra, wcześnie zetknął się z literaturą marksistowską. Wielkim wstrząsem dla niego stał się 8 maja 1887, kiedy to Aleksandra stracono za działalność rewolucyjną w grupie planującej zamach na cara.

W tym samym roku wstąpił na wydział prawa Uniwersytetu w Kazaniu, skąd już w grudniu został wydalony za udział w rewolucyjnym zebraniu studentów i zesłany. Studiując na zesłaniu program uniwersytecki zapoznawał się jednocześnie z pismami rewolucyjnych demokratów i filozofów materialistycznych. Po powrocie do Kazania wstąpił do jednego z kółek marksistowskich, gdzie studiował Kapitał i inne prace Marksa i Engelsa.

Wywód genealogiczny

4. Nikolaj Uljanow
2. Ilja Nikolajewicz Uljanow
5. Anna Aleksiejwna Smirnowa
1. Władimir Iljicz Uljanow (Włodzimierz Lenin) ur. 1870, zm. 1924
6. dr Aleksander (Izrael) Dimitrijewicz (Dawidowicz) Blank
3. Maria Aleksandrowna Blank
7. Anna Grossschopf

Wczesne lata rewolucyjne i emigracja

Po złożeniu egzaminów z prawa w Uniwersytecie Petersburskim został pomocnikiem adwokata i w latach 1892-1893 występował jako obrońca sądowy w Samarze. Nie odnosił jednak większych sukcesów na polu prawnym i dlatego zdecydowanie skupił się na działalności politycznej. Ostatecznie ukształtowały się i ugruntowały jego poglądy. W sierpniu 1893 wyjechał do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt z marksistami i rozpoczął działalność polityczną polegającą m.in. na walce z narodnikami i tzw. legalnymi marksistami.

W 1895 wyjechał do Szwajcarii, gdzie spotkał się z Gieorgijem (Jerzym) Plechanowem (1856-1918) jednym z pierwszych marksistów rosyjskich. W czasie podróży do Paryża i Berlina nawiązał kontakt z Paulem Lafarguem (1842-1911) i Wilhelmem Liebknechtem (1826-1900).

Późniejsze lata rewolucyjne i zesłanie

Jesienią 1895, po powrocie z zagranicy, scalił poszczególne kółka marksistowskie w jednolitą organizację polityczną pod nazwą "Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej". Aresztowany w grudniu tegoż roku, przez dwa lata kierował związkiem z więzienia. W 1897 zesłany do guberni jenisejskiej we wschodniej Syberii, skąd wrócił w początku 1900.

Ponowna emigracja

Jesienią tego roku wyjechał do Szwajcarii, a następnie do Niemiec, gdzie założył gazetę polityczną marksistów rewolucyjnych – "Iskrę". Od stycznia 1901 zaczął podpisywać swoje prace pseudonimem Lenin – użył go w liście do Gieorgija (Jerzego) Plechanowa, który podpisywał się m.in. pseudonimem "Wołgin" – swój pseudonim Uljanow utworzył od nazwy syberyjskiej rzeki Leny płynącej w innym niż Wołga – północnym kierunku, dla zaakcentowania zdecydowanej różnicy poglądów. Kolportaż "Iskry" na terenie Rosji miał duże znaczenie dla przygotowania politycznego i ideowego gruntu do zorganizowania w Rosji partii socjaldemokratycznej.

Ścigany przez policję, opuścił Monachium i przez Kolonię, Liege i Brukselę udał się do Londynu, gdzie zamieszkał pod nazwiskiem Richter, zajmując się propagandą programu agrarnego i walcząc z programem partii socjalistycznych rewolucjonistów (eserowców). Ważnym krokiem w tym celu była publikacja książki zatytułowanej Co robić?, w której Lenin metodą polemiczną wskazywał główne zadania partii socjalistycznej w warunkach rosyjskich oraz tłumaczył rolę rewolucyjnej inteligencji. Wiosną 1903 przeniósł się do Genewy, skąd zaczął kierować pracami nad rewolucyjnym programem partii marksistowskiej, przyjętym z kolei na II Zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SdPRR) obradującym w Brukseli, a zakończonym w Londynie. W czasie tego zjazdu doszło do rozłamu partii na radykalnych bolszewików i bardziej umiarkowanych mienszewików, czego jedną z przyczyn była bezkompromisowa postawa Lenina, pozbawionego umiejętności dyskutowania i zgody na kompromisy.

Przed rewolucją październikową

W listopadzie 1905 wrócił na krótko do Sankt Petersburga, angażując się w rewolucję głównie teoretycznie, pisząc komentarze prasowe i analizy. Po upadku rewolucji w grudniu 1907 znalazł się znowu na emigracji i w styczniu 1908 osiedlił się w Genewie. Tu rozpoczął pracę nad "Materializmem a empiriokrytycyzmem" (1909), w której przeciwstawił się próbom łączenia filozofii marksistowskiej z prądami filozoficznymi określanymi jako idealistyczne (empiriokrytycyzm, empiriomonizm, "bogostroitelstwo") (Berman, Bogdanow, Łunaczarski, Januszkiewicz i inni). W tym samym czasie napisał artykuł "Marksizm a rewizjonizm" (1908), w którym wskazał na źródła i podstawowe założenia krytyków marksizmu.

Pod koniec 1908 przeniósł się do Paryża, gdzie oddał się studiom nad historią francuskiego ruchu robotniczego, jednocześnie pracując nad zachowaniem i umocnieniem SDPRR(b). W 1911 zorganizował pod Paryżem szkołę polityczną rosyjskich działaczy partyjnych, w której wykładał ekonomię polityczną i zagadnienia teorii i praktyki socjalizmu.

W 1912, po Konferencji Praskiej, przeniósł się – jako korespondent rosyjskiej bolszewickiej wydawanej w Petersburgu gazety "Prawda" – z Paryża do Krakowa. Z tego okresu pochodzi ważny filozoficznie artykuł "Trzy źródła i trzy części składowe marksizmu". Następnie dwa sezony letnie (1913 i 1914) spędził w Białym Dunajcu, będąc częstym gościem w karczmie Pawła Guta-Mostowego w Poroninie (w 1947 utworzono tam Muzeum Lenina w Poroninie). W sierpniu 1914, po aresztowaniu i zwolnieniu go z więzienia w Nowym Targu, wyjechał przez Kraków i Wiedeń do Szwajcarii i zatrzymał się w Bernie.

W okresie pierwszej wojny światowej bolszewicy wystąpili przeciwko wojnie i ich hasła – odrzucane przez patriotyczną opinię publiczną – z upływem czasu i krwawymi klęskami armii rosyjskiej cieszyły się coraz większym poparciem wśród robotników, chłopów oraz żołnierzy. Jednocześnie działalność ta znalazła uznanie i wsparcie ze strony niemieckich służb. W tym czasie zmuszony był pozostawać w Szwajcarii i zajmował się lekturą prac Hegla, Arystotelesa i Ferdynanda Lassalle'a. Wyniki tych studiów zostały pośmiertnie wydane jako "Zeszyty filozoficzne" (1933), będące poniekąd dalszym ciągiem "Materializmu a empiriokrytycyzmu". Z tych czasów pochodzi również teoria sytuacji rewolucyjnej, mająca ważne znaczenie dla praktycznej działalności partii marksistowskiej. Próbował także bezskutecznie stworzyć międzynarodową organizację socjaldemokratów – przeciwników wojny, opozycyjną wobec popierających udział swoich krajów w wojnie partii (wielu socjaldemokratów-pacyfistów stanie się później działaczami Kominternu).

Rewolucja październikowa

"Towarzysz Lenin oczyszcza Ziemię z plugastwa" (plakat z 1920)
"Towarzysz Lenin oczyszcza Ziemię z plugastwa" (plakat z 1920)

Po obaleniu caratu w lutym 1917 (rewolucja lutowa), dzięki wydatnej pomocy wywiadu niemieckiego, którego kluczowym współpracownikiem w tym zakresie był niejaki Aleksaner Parwus (został razem ze współpracownikami przewieziony ze Szwajcarii poprzez Niemcy w zaplombowanym wagonie – oficjalnie było to niemożliwe, gdyż był obywatelem wrogiego państwa) – wrócił do Rosji. 16 kwietnia przybył do Petersburga i tam 17 kwietnia ogłosił swoje Tezy kwietniowe, głoszące hasło przejścia od rewolucji burżuazyjno-demokratycznej do rewolucji socjalistycznej.

Zagrożony aresztowaniem z powodu propagandy antywojennej i podejrzenia o działalność na rzecz wrogich Niemiec opuścił Petersburg i udał się nad jezioro Razliw, skąd dalej kierował partią. W tym okresie powstała książka Państwo a rewolucja. Do Rosji wrócił dopiero na początku października. Wtedy w czasie historycznego posiedzenia Biura Politycznego bolszewików zapadła decyzja o rozpoczęciu powstania. Miało ono miejsce w nocy z 6 na 7 listopada (24 i 25 października wg kalendarza juliańskiego). Nie brał w nim jednak bezpośredniego udziału. Działał z ukrycia jako teoretyk i inspirator, oddając kierownictwo nad powstaniem w ręce Lwa Trockiego. Powrócił dopiero po zwycięstwie bolszewików, a jego autorytet w gronie towarzyszy partyjnych zapewnił mu stanowisko przewodniczącego nowego rządu – Rady Komisarzy Ludowych. Ciekawostką jest, iż Lenin początkowo nie chciał przyjąć tej funkcji, a jedynie obserwować z boku poczynania rządu i rzecz jasna krytykować go w razie potrzeby.

Rządy bolszewików

Włodzimierz Lenin
Włodzimierz Lenin
Lenin w swoim kremlowskim gabinecie, 1918
Lenin w swoim kremlowskim gabinecie, 1918
Włodzimierz Lenin i Józef Stalin
Włodzimierz Lenin i Józef Stalin
Lenin na trybunie i Lew Trocki oparty o nią (Plac Czerwony w Moskwie, 20 maja 1920)
Lenin na trybunie i Lew Trocki oparty o nią (Plac Czerwony w Moskwie, 20 maja 1920)

Okres od października 1917 do lipca 1918 wypełniła praca nad organizacją państwa radzieckiego (w tym powołanie tajnej policji Czeka) oraz walka z tzw. kontrrewolucją wewnątrz kraju (walka z Białymi Armiami Antona Denikina, Aleksandra Kołczaka, formacjami kozaków dońskich opowiadającymi się za przywróceniem kapitalizmu w Rosji) i z zewnętrzną interwencją (przede wszystkim brytyjską, francuską, niemiecką i japońską). W początkach 1918 zawarł pokój z Niemcami (Traktat brzeski), co spowodowało nasilenie wojny domowej – przeciwko bolszewikom wystąpili dotychczas ich popierający lewicowi leserzy i anarchiści. W tym czasie (17 lipca 1918) na podstawie decyzji lokalnych władz bolszewickich na Uralu rozstrzelano w Jekaterynburgu byłego cara Mikołaja i jego rodzinę, na co Lenin i Jakow Swierdłow udzielili milczącego przyzwolenia. 30 sierpnia 1918 został ranny w wyniku zamachu dokonanego przez Fanny Kapłan, co stało się pretekstem do rozpętania kampanii "czerwonego terroru". Zachowało się wiele podpisanych przez niego listów i telegramów wzywających do wzmagania terroru i rozstrzeliwania opozycjonistów, przedstawicieli burżuazji, duchownych prawosławnych i innych "zbędnych" osób. W tym czasie Lenin sprzyjał polityce komunizmu wojennego, polegające na upaństwowieniu przemysłu i zniesieniu gospodarki rynkowej (czasowo nawet likwidacji pieniądza). Podjął także próbę przeprowadzenia podobnej rewolucji w uprzemysłowionych państwach Europy Zachodniej (rewolucja miała najpierw wybuchać w krajach rozwiniętych, z czasem docierając do bardziej zacofanych jak Rosja, inaczej światowa rewolucja nie będzie trwała). Mimo wielu wysiłków jednak te projekty nie zakończyły się sukcesem, a fala rewolucyjna (najsilniejsza w Niemczech i na Węgrzech) upadła. Pod jego kierunkiem partie marksistowskie zaangażowane w ruch rewolucyjny utworzyły w 1919 III Międzynarodówkę Komunistyczną (Komintern). Jednocześnie cały czas trwała wojna domowa na terenie byłego Imperium Rosyjskiego oraz powstania chłopskie przeciw władzy bolszewików, częściowo inspirowane przez Białych.

W 1921 nakazał Tuchaczewskiemu użyć broni chemicznej przeciw powstaniu chłopskiemu w guberni tambowskiej.[1] Krach komunizmu wojennego zmusił Lenina do przeforsowania przejścia do rynkowej Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP).

W grudniu 1922 zainicjował utworzenie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), obejmując urząd przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych ZSRR (łącząc to stanowisko z funkcją przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych RSFSR).

Choroba i śmierć

Pogrzeb Lenina w 1924, z przodu Feliks Dzierżyński
Pogrzeb Lenina w 1924, z przodu Feliks Dzierżyński

W maju 1922 nastąpił pierwszy z serii wylewów, w wyniku których został stopniowo sparaliżowany, utracił mowę i prawdopodobnie funkcje poznawcze. Mimo wysiłków wielu lekarzy, w tym czołówki zagranicznych medyków, nie udało sie powstrzymać eskalacji choroby. Można z dużą pewnością stwierdzić, że jego choroba miała podłoże genetyczne (jego ojciec również zmarł w wyniku wylewu, w wieku 55 lat). Istnieje kilka niezbyt wiarygodnych źródeł, w tym pamiętniki przeciwników politycznych Lenina, jakoby wódz rewolucji październikowej miał umrzeć na skutek przebytej kiły, która przeniosła się na ośrodek mózgowy. Nie istnieje natomiast żadna dokumentacja medyczna, która pozwalałaby to potwierdzić. Charakter Lenina i jego stosunek do spraw intymnych również każe powątpiewać w taką wersję wydarzeń, jako że chyba jedyną osobą, z którą Lenin utrzymywał osobiste stosunki intymne (wyjąwszy żonę Nadieżdę Krupską) była Inessa Armand. Stopniowo także tracił władzę, bezsilnie obserwując walkę o sukcesję. Ostatnie dokumenty świadczą, że zdawał sobie sprawę z wielu negatywnych zjawisk w utworzonym przez siebie państwie: występował przeciwko biurokratyzacji partii bolszewickiej oraz rosyjskiemu szowinizmowi. Przyczynił się do usunięcia z partii tysięcy działaczy, których uznał za karierowiczów, walcząc tym samym z niszczeniem robotniczego oblicza ZSRR. O Stalinie, którego w 1922 wyznaczył na sekretarza generalnego partii bolszewickiej napisał, że "skupił w swych rękach nadmierną władzę" i że "jest zbyt brutalny".

Zmarł 21 stycznia 1924 w wieku 53 lat.

Kult Lenina

Lenin na propagandowym obrazie
Lenin na propagandowym obrazie

Mimo sprzeciwów rodziny i wbrew woli samego Lenina z inicjatywy Stalina ciało Lenina zmumifikowano i udostępniono do oglądania w mauzoleum na Placu Czerwonym. Nowe władze partyjne postanowiły wykorzystać autentyczną popularność i autorytet Lenina i przenieść ją na "leninowską" partię. Kult Lenina wykorzystał Stalin do budowania osobistego kultu jako "następcy". Stalin stwierdził, że wkład Lenina do filozofii marksistowskiej jest tak znaczący, że odtąd winna się ona nazywać "marksizmem-leninizmem". Stawiano Leninowi liczne pomniki, cytaty z jego dzieł były koniecznym uzupełnieniem dzieł naukowych, imię Lenina nosiła organizacja młodzieżowa (Wszechzwiązkowy Leninowski Komunistyczny Związek Młodzieży WLKSM), akademia nauk rolniczych, liczne miasta, w tym Sankt Petersburg (Leningrad) i wiele innych instytucji. Ważną tezą propagandy była rzekoma ścisła współpraca Lenina ze Stalinem w okresie rewolucyjnym i porewolucyjnym. W rzeczywistości Lenin w coraz większym stopniu był uprzedzony do Stalina, a w swoim ostatnim liście do zjazdu partii (zwanym "Testamentem Lenina") postulował jego usunięcie z funkcji sekretarza generalnego RKP(b) pisząc, że Stalin "ma zbyt dużo władzy".

Druga fala kultu Lenina wiąże się z chruszczowowską destalinizacją, której jednym z haseł był powrót do leninowskich norm życia partyjnego. "Dobry" Lenin był wtedy przeciwstawiany "złemu" Stalinowi, który zdradził ideały swego poprzednika i zamordował jego najbliższych współpracowników. Kulminacja tej fali kultu nastąpiła w 100-lecie urodzin w 1970, kiedy w ZSRR i krajach podporządkowanych liczne kiczowate dzieła przedstawiające "dzieciątko Lenin" były rozpowszechniane i popularyzowane. Każde miasto radzieckie musiało posiadać co najmniej jeden pomnik Lenina, także żaden gabinet dyrektorski lub sekretarski nie mógł obejść się bez portretu byłego wodza. W ZSRR istniało tak wiele muzeów leninowskich, że większość ich eksponatów musiała być nieoryginalna. Rytualną częścią przemówień przywódców partyjnych były zapewnienia o leninowskim kursie prowadzonej przez nich polityki. Kult "wiecznie żywego" Lenina wygasł dopiero w okresie pierestrojki, kiedy otwarcie archiwów ujawniło okrucieństwa leninowskiej polityki, a jego prace filozoficzne i ekonomiczne uznano za wtórne i mało inspirujące (co pozostaje nadal kwestią dyskusji wśród specjalistów).

Kult Lenina był uprawiany także w PRL, a jego głównymi ośrodkami były muzea Lenina w Warszawie (Pałac Przebendowskich) i Poroninie. Najbardziej znany pomnik Lenina stał na Placu Centralnym w Nowej Hucie, a imię Lenina nosiły wielkie zakłady przemysłowe – Stocznia Gdańska i Huta im. Lenina (obecnie im. T. Sendzimira) w Krakowie, które paradoksalnie w latach 1980-1989 stały się bastionami Solidarności. W latach 70. modne były w PRL czapki leninówki, bez inspiracji PZPR.

>>> Lenin (Deutsch)

Lenin


Wechseln zu: Navigation, Suche
Dieser Artikel behandelt die Person Lenin; zu dem nach ihm benannten Schiff siehe Atomeisbrecher Lenin.
Lenin im Jahr 1918
Lenin im Jahr 1918

Wladimir Iljitsch Uljanow (russisch Владимир Ильич Ульянов, wiss. Transliteration Vladimir Il'ič Ul'janov, genannt Lenin, russisch Ленин anhören ?/i; * 10.jul./ 22. April 1870greg. in Simbirsk; † 21. Januar 1924 in Gorki bei Moskau), war führender Kopf der Oktoberrevolution 1917 in Russland, Vorsitzender des Rates der Volkskommissare, Autor zahlreicher theoretischer und philosophischer Schriften. Er gilt als einer der einflussreichsten Marxisten und als einer der Schöpfer der Ideologie des wissenschaftlichen Sozialismus.

Lenins Ziel war zunächst die bürgerliche Revolution in Russland. Erst in den Aprilthesen 1917 änderte er seine Zielsetzung zur direkten Machtergreifung des Proletariats um. Sein Ziel war seitdem die Befreiung der arbeitenden Klassen von allen ausbeuterischen Verhältnissen (Sozialismus), mit dem Endziel der Aufhebung aller Klassenunterschiede und der Errichtung einer klassenlosen Gesellschaft (Kommunismus). Zur Erreichung dieses Zieles setzte er auf die von Marx geforderte Errichtung der Diktatur des Proletariats durch die proletarische Revolution. Auf dem Weg dahin betonte Lenin die Führungsrolle einer kommunistischen Partei, welche die Vorhut (Avantgarde) des Proletariats (Arbeiterklasse) darstelle. Diese Partei wurde von ihm nicht als Massenorganisation, sondern als Kaderpartei von Berufsrevolutionären konzipiert und dem von ihm ausgearbeiteten Prinzip des Demokratischen Zentralismus unterworfen. Die Parteien der II. Internationale lehnte er wegen ihrer Burgfriedenspolitik von 1914 als reformistisch und opportunistisch ab.

Leben

Familie

Lenin als Jugendlicher (1887)
Lenin als Jugendlicher (1887)

Lenin stammte aus einer Familie des niederen Adels, die sich sozial und kulturell liberal engagierte. Der Großvater mütterlicherseits, Dr. Alexander Dimitrijewitsch Blank (* 1799 in Staro Konstantinowa (Wolhynien) als Srul Blank; † 17. Juli 1870 in Kokuschkino), war seiner Herkunft nach Jude, der während seines Medizinstudiums zum orthodoxen Glauben bekehrter Christ wurde. Dessen Ehefrau Anna (* 1799 in Sankt Petersburg; † 1838), deren familiäre Ursprünge sich nach Lübeck zurückverfolgen lassen, war deutsch-baltischer Herkunft und lutherischer Konfession. Beide heirateten etwa 1828 in Sankt Petersburg. Die Erziehung der Kinder übernahm nach dem Tod der Mutter deren Schwester Katharina Eleonore Grosschopff, verwitwete Katharina von Essen (* 3. April 1801 in Sankt Petersburg; † 1863). [1]

Lenins deutsch erzogene Mutter, Maria Alexandrowna Blank (* 22. Februar 1835 in Sankt Petersburg; † 1916), heiratete 1863 den kalmückischen Mathematik- und Physiklehrer Ilja Nikolajewitsch Uljanow (* 19. Juli 1831 in Astrachan; † 12. Januar 1886), welcher als Inspektor von Volksschuleinrichtungen tätig war und in dieser Zeit in den erblichen Adelsstand erhoben wurde. Die Eltern lebten in Simbirsk.

1887 wurde Lenins älterer Bruder Alexander, der damals Biologie-Student in Sankt Petersburg war, wegen Verschwörung und versuchten Mordes an Zar Alexander III. hingerichtet. Lenin, der gerade sein Abitur ablegte, erfuhr dies erst nach der Hinrichtung. Er las die Marx-Übersetzungen seines Bruders zur "Kritik der Hegelschen Rechtsphilosophie". Er, der nach zaristischer Rangordnung selbst ein Dworjanin, ein Adeliger war, verweigerte sich von nun an den ethischen Normen seines Elternhauses: „Wir glauben nicht an eine ewige Moral und entlarven alle Märchen über Moral und Betrug“. Lenin engagiert sich von nun stärker politisch.

Im selben Jahr wurde Lenin von der Universität Kasan verwiesen, nachdem er an einem Studentenprotest teilgenommen und die Polizei die Verbindung zu seinem Bruder aufgedeckt hatte. Nach einem Gnadenerweis konnte Lenin 1891 sein Jurastudium beenden. Seine Arbeit als Rechtsanwalt beschränkte sich auf einige wenige Fälle.

Beginn der politischen Tätigkeit

Lenin beschäftigte sich bereits in jungen Jahren mit verschiedenen politischen Theorien. Einerseits setzte er sich kritisch mit den russischen Volkstümlern (den Narodniki), welche eine eigene Variante des Sozialismus propagierten, und andererseits mit den Thesen von Karl Marx, die er bereits theoretisch interpretierte, auseinander. 1893 zog er nach Sankt Petersburg. Dort studierte er die Theorien von G. W. Plechanow, dem er später in der Schweiz auch selber begegnete. Nach einer mehrmonatigen Europareise durch Deutschland, Frankreich und die Schweiz gründete er den „Bund für die Befreiung der Arbeiterklasse“ ("Союз борьбы за освобождение рабочего класса"). Sobald er im Herbst nach Russland zurückgekommen war, nahm er seine agitatorische Tätigkeit wieder auf.

Fahndungsfoto von Lenin
Fahndungsfoto von Lenin

Während der Vorbereitung einer illegalen Zeitung Die Sache der Arbeiter wurde er im Dezember 1895 verhaftet (Anklage: Agitation). Im Untersuchungsgefängnis richtete er sich eine Bibliothek in seinem „Studierzimmer“ ein und verbrachte dort 14 Monate. 1897 wurde er im Februar für drei Jahre nach Schuschenskoje in Südsibirien verbannt, wo er unter Polizeiaufsicht leben musste. In Ufa traf er auch wieder Nadeschda Krupskaja, die er 1898 in der Verbannung heiratete.

Sofort nach der Rückkehr aus der Verbannung im Februar 1900 suchte Lenin nach einer Möglichkeit, eine von der Zensur unabhängige Zeitung herauszubringen. In Russland war das nicht möglich, und so verließ er es am 29. Juli 1900 für über fünf Jahre. Nach einem kürzeren Aufenthalt in Genf, wo er sich mit Plechanow über die Herausgabe der Zeitung Iskra ("Der Funke") einigte, ließ sich Lenin unter dem Namen Meyer bei dem sozialdemokratischen Gastwirt Rittmeyer in der Kaiserstraße 53 in München illegal nieder. Im Jahr 1901 erschien die von ihm mit herausgegebene Zeitung Sarja („Morgenröte“). 1902 verfasste er in der bayerischen Landeshauptstadt die programmatische Schrift Was tun?, in der er die These verwarf, dass die Arbeiter von sich aus ein Klassenbewusstsein entwickeln würden (zur „Klasse für sich“ werden könnten). Nach Lenins Ansicht brauchten sie stattdessen die Führung durch eine gut organisierte Partei (Avantgarde-Theorie). Das entsprechende Organisationsmodell stellte der Demokratische Zentralismus dar.

Siehe auch: Leninismus.

Der Deckname

Ab Dezember 1900 verwendete er den Decknamen beziehungsweise das Pseudonym „Lenin“. Eine Erklärung besagt, dass er sich dabei auf den sibirischen Strom Lena bezog (Lenin bedeutet russisch: „Der vom Fluss Lena Stammende“) – nach Sibirien verbannt zu werden, bedeutete damals praktisch, dass man im zaristischen Russland als anerkannter Oppositioneller galt. Eine andere plausible Erklärung besagt, dass er mehr an sein Kindermädchen Lena dachte, und dass er bereits als kleiner Junge auf die Frage, „wessen [Kind] er sei“ zu antworten pflegte: „Lenin!“ (russisch: „Lenas!“).

Aufbau der Partei

Lenins Unterschrift: IUljanov (Lenin)
Lenins Unterschrift: IUljanov (Lenin)

Lenin betrieb den Aufbau einer streng organisierten Kaderpartei aus „Berufsrevolutionären“ und wurde wegen seiner – von der Illegalität erzwungenen, aber auch vom russischen revolutionären Terrorismus inspirierten – Rigorosität und wegen seiner radikalen theoretischen Positionen der am meisten beachtete linke Sozialdemokrat.

Die Ansichten und Absichten Lenins führten 1903 auf dem zweiten Parteitag (in London) zur faktischen Spaltung der Sozialdemokratischen Arbeiterpartei Russlands (SDAPR) in die Fraktionen der eher reformorientierten Menschewiki einerseits und in die der von Lenin angeführten revolutionsorientierten Bolschewiki andererseits.

Im Unterschied zu den theoretischen „legalen Marxisten“ und den politisch gemäßigten sozialreformistischen Menschewiki (russisch: „Minderheitler“), die auf eine längere kapitalistische Evolution Russlands setzten, sah Lenin das Land als das rückständigste Land im modernen Kapitalismus und die proletarische Revolution als nahe bevorstehend. Das unterlegte er durch politökonomische, politische und philosophische Studien.

In der bürgerlich-demokratischen Revolution von 1905 bis 1907 vertraten die Bolschewiki die Position einer Radikalisierung der Umwälzung, hin zur Machtübernahme durch Sowjets (Räte) der Arbeiter und Bauern. Im Januar 1907 floh Lenin aus Sicherheitsgründen ins Großherzogtum Finnland, ein Jahr später zog er nach Genf.

Spiegelgasse 14 in Zürich: Eine Gedenktafel erinnert an Lenins Aufenthalt in diesem Haus, wo er zur Untermiete wohnte.
Spiegelgasse 14 in Zürich: Eine Gedenktafel erinnert an Lenins Aufenthalt in diesem Haus, wo er zur Untermiete wohnte.

Bis 1912 wurden die Unterschiede zwischen den beiden Fraktionen immer größer, weswegen bei der sechsten Gesamtrussischen Parteikonferenz in Prag die Menschewiki ausgeschlossen wurden. Sie bildeten daraufhin eine eigene Partei, während die SDAPR nun die Erweiterung (Bolschewiki) trug.

Im April 1912 veröffentlichte Lenin zum ersten Mal die Prawda. In der Folgezeit widmete sich Lenin im Schweizer Exil wieder marxistischen Studien, es entstand vor allem seine bekannte Schrift Der Imperialismus als höchstes Stadium des Kapitalismus (Januar bis Juni 1916), die die Grundlage der marxistischen Theorie des Imperialismus sowie der darauf basierenden Stamokap-Theorie bildete. Dieses Werk vollendete er in Zürich, wohin er im Februar 1916 umziehen durfte, nachdem er ein entsprechendes Ersuchen mit dem Wunsch nach Nutzung der dortigen Zentralbibliothek bei der Bearbeitung seiner Bücher begründet hatte.

1914 begann der Erste Weltkrieg. Die Bolschewiki waren international die einzige sozialdemokratische Parteiorganisation, die von Anfang an gegen die Kriegspolitik der eigenen Regierung – die unbedingte Unterstützung Serbiens gegen Österreich-Ungarn – mobilisierte. Dennoch gelang es der Partei nicht, sich einen nennenswerten Rückhalt in der Bevölkerung zu verschaffen. Ihre Mitgliederzahl, ihre Akzeptanz und ihr Einfluss blieben gering.

Im weiteren Verlauf der Geschichte nach der Oktoberrevolution benannten sich die Bolschewiki 1918 in Kommunistische Partei Russlands (B) um. 1922 folgte die Umbenennung in Kommunistische Partei der Sowjetunion (B). (Später, 1952 fiel der Zusatz (B) weg, KPdSU.)

1917 bis 1918

Nach der Februarrevolution 1917 kehrten Lenin und andere prominente Kommunisten mit Unterstützung der deutschen Obersten Heeresleitung aus der Schweiz über das Gebiet des Kriegsgegners Deutschland, Schwedens und Finnlands nach Russland zurück. Sie fuhren in einem versiegelten Zug, der zu exterritorialem Gebiet erklärt worden war. Es gibt Thesen, denen zufolge der Zug in Berlin gehalten hat, wo er mit 40 Millionen Goldmark des Deutschen Reiches beladen worden sei, um die bolschewistische Revolution vorantreiben und einen Separatfrieden schließen zu können. Welche Rolle diese Unterstützung jedoch spielte, ist strittig, teilweise wird sogar die These vertreten, dass anfangs die eigentliche "Schaltzentrale" der Oktoberrevolution in Berlin gewesen sei und das kaiserliche Deutschland die Revolution sich einfach "gekauft" habe.[2] Jedenfalls erreichte Lenin im April 1917 mit einigen seiner Genossen Petrograd und verkündete die Möglichkeit und Notwendigkeit, die Revolution zur Machtergreifung der Arbeiter, Bauern und Soldaten zuzuspitzen (Aprilthesen). Ein Putschversuch im Juli 1917 misslang. Lenin wurde von der Regierung als deutscher Spion verdächtigt und musste in das nahe Finnland fliehen.

Lenin (im Untergrund, Juli/August 1917)
Lenin (im Untergrund, Juli/August 1917)

Er drängte auf einen weiteren Aufstand. Dieser Aufstand sollte durch ein am 10. Oktober 1917 neu eingerichtetes Politbüro der damaligen Sozialdemokratischen Arbeiterpartei Russlands vorbereitet werden, bestehend aus Lenin, Lew Kamenew, Lew Trotzki, Nikolaj Krestinski, Josef Stalin, Andrei Bubnow und Grigori Sokolnikow.

Nach weiteren militärischen Fehlschlägen der gemäßigt sozialistisch-liberalen „Provisorischen revolutionären Regierung“ unter Ministerpräsident Alexander Kerenski gelang es den Bolschewiki und den neu gegründeten Sowjets im November 1917 (nach dem in Russland noch geltenden julianischen Kalender im Oktober), die bürgerliche Regierung zu stürzen (Oktoberrevolution). Leo Trotzki, Lenins Vertrauter, organisierte am 25. Oktober den Staatsstreich. Sechs Tote kostete diese "Große Sozialistische Revolution", die die meisten Einwohner von Petrograd gar nicht mitbekamen. Am 26. Oktoberjul./ 8. November 1917greg. tagte in Petrograd auch der „II. Allrussische Sowjetkongress“. Die Bolschewiki besaßen in diesem zentralen Arbeiter- und Soldatenrat zunächst keine Mehrheit. Aus Protest gegen den gewaltsamen Putsch der Bolschewiki verließen jedoch viele Abgeordnete, darunter die Menschewiki, den Sitzungssaal und überließen den Bolschewiki das Feld. Lenin wurde über Nacht als Vorsitzender des Rats der Volkskommissare der Regierungschef Russlands. „Ein steiler Aufstieg aus dem Keller an die Macht“, sagte er, „mir dreht sich der Kopf“.

Der sofortige Friedensschluss, die Verteilung des Bodens an die Bauern und die Übernahme der Fabriken durch die Arbeiter waren die unmittelbar wirkenden Losungen. Bei der letzten freien Wahl zur Konstituierenden Versammlung im November 1917 erlitten die Bolschewiki eine schwere Niederlage. Als sich die gewählte Versammlung im Januar 1918 konstituierte, ließ Lenin sie auflösen und zahlreiche Abgeordnete verhaften. Die Partei etablierte unter Lenins Vorsitz die bolschewistische Regierung (Rat der Volkskommissare). Im Februar 1918 entstand auf ihre Veranlassung die Rote Armee unter der Leitung von Leo Trotzki und die Geheimpolizei Tscheka unter Felix Dserschinski. Am 5. März 1918 beendete das Abkommen von Brest-Litowsk den Krieg mit Deutschland unter massiven Gebietsverlusten für Russland.

Attentat

Am 30. August 1918 wurde Lenin bei einem Attentat durch zwei Schüsse verletzt. Die Projektile trafen ihn in der Schulter und im Hals. Die Kugel im Hals konnte nie entfernt werden. Als Attentäterin verhaftete man kurz darauf Fanny Kaplan, eine Anhängerin der Sozialrevolutionäre, die nach einem Verhör exekutiert wurde. Einige westliche Historiker hegen jedoch Zweifel an der Täterschaft Kaplans. Von den Folgen des Attentats erholte sich Lenin Zeit seines Lebens nicht mehr.

1918 bis 1922

Lenin war trotz vieler offen ausgetragener Meinungsunterschiede die unumstrittene Führungspersönlichkeit der Partei und der Regierung und wurde als die höchste Autorität der 1919 entstehenden dritten „Kommunistischen Internationale“ (Komintern) angesehen.

Lenin in seinem Büro im Moskauer Kreml (1918)
Lenin in seinem Büro im Moskauer Kreml (1918)

Bereits kurz nach der Oktoberrevolution versuchte Lenin, die russische Wirtschaft per Dekret in eine zentrale Planwirtschaft umzuwandeln. Als erstes wurden bis Anfang 1918 die Banken verstaatlicht. Gemäß dem Parteiprogramm der Bolschewiki sollte das Geld als Zahlungsmittel komplett abgeschafft werden. Da das Geld nicht per Dekret abgeschafft werden konnte, ließ die Regierung durch zusätzliches Gelddrucken bis 1922 eine Hyperinflation herbeiführen, die alle umlaufenden Geldmittel entwertete. Lenin beauftragte 1918 den Journalisten Jurij Larin damit, eine zentrale Planungsinstanz für die Verstaatlichung der Industrie zu schaffen. Hieraus ging der Oberste Wirtschaftsrat hervor, der die Enteignung der privaten Unternehmen umsetzte, deren Eigentümer in der Regel ihre Betriebe entschädigungslos abtreten mussten. Das Firmenvermögen wurde vom Staat eingezogen.

Gegen die bolschewistische Regierung formierte sich in vielen Landesteilen Widerstand. Um ihre Macht zu sichern und den Widerstand zu brechen, setzte die Regierung die vom Volkskommissar für Kriegswesen Leo Trotzki im Jahre 1918 gegründete Rote Armee ein. So entwickelte sich ein Bürgerkrieg, in den sich die USA, Großbritannien und zahlreiche andere Staaten durch die Unterstützung der Weißen Truppen einmischten. Dieser Bürgerkrieg war durch große militärische Härte (s. dazu etwa Roter Terror, Weißer Terror) geprägt und dauerte bis zur Niederlage der Weißen Truppen Ende 1921 an.

Im Sommer 1920 unternahm Lenin nach innerparteilichen Auseinandersetzungen den Versuch, den Kommunismus im Ausland zu etablieren. Nachdem im April polnische Einheiten und ukrainische Nationalisten vergeblich versucht hatten, die Ukraine zu besetzen und aus dem sowjetischen Staatenbund zu lösen, ließ die Partei die Rote Armee in Polen einmarschieren (Polnisch-Sowjetischer Krieg). Die Hoffnung auf eine einsetzende Revolution dort erfüllten sich indes nicht. Die Polen kämpften, unabhängig von ihrer Klassenzugehörigkeit, gegen den russischen Einmarsch. Die Rote Armee wurde von polnischen Truppen unter Marschall Józef Piłsudski mit französischer Unterstützung vernichtend geschlagen (Wunder an der Weichsel).

Auf dem 8. Gesamtrussischen Sowjetkongress, der vom 22. - 29. Dezember 1920 stattfand, gab Lenin die berühmte Losung aus: Kommunismus – das ist Sowjetmacht plus Elektrifizierung des ganzen Landes. (Werke, Bd. 31, S. 513). Damit wollte er erreichen, dass Russland von einem kleinbäuerlich geprägten Land zu einer großindustriellen Macht wird.

Während des Bürgerkrieges kam es zu einer Versorgungskrise. Einen Anteil an dieser Krise hatte auch die Agrarpolitik der Bolschewiki. Für sie als Marxisten gehörten die selbstständigen Bauern zur kleinbürgerlichen Klasse und waren somit ein zu überwindendes Subjekt. Im Zuge der Zentralisierung der Landwirtschaft sollten die Bauern ihre Erträge zu niedrigen Festpreisen an die staatlichen Behörden abgeben. Als die Bauern dies verweigerten, ließ Lenin die Erträge durch bewaffnete Kommandos aus den Städten einsammeln. Dieses Vorgehen forderte zahlreiche Menschenleben. Die Bauern reagierten auf die Zwangsmaßnahmen mit der Verkleinerung der Anbauflächen, was wiederum zu noch geringeren Erträgen und vor allem in den Städten zu Hungersnöten führte. Verschärft wurde die Ernährungslage noch durch den andauernden Bürgerkrieg. 1921 kam es zum Kronstädter Matrosenaufstand („Für Sowjets ohne Bolschewiki!“), der jedoch blutig niedergeschlagen wurde. Unter den Bolschewiki kam es zur Einrichtung von Zwangs-Arbeitslagern für vorgebliche oder echte Regimegegner, die Lenins Nachfolger Stalin ausweitete, auch als Gulag bezeichnet.

Zudem benutzten die Bolschewiki die durch den Bürgerkrieg und die Agrarpolitik entstandene Hungersnot dazu, gegen die Russisch-Orthodoxe Kirche vorzugehen. Unter dem Vorwand, die Wertgegenstände zur Linderung der Not einzusetzen, wurde im Februar 1922 ein Dekret erlassen, welches die Beschlagnahme des kirchlichen Inventars regelte. Die Erlöse daraus kamen aber nicht den Hungernden zugute, sondern allein dem Staatshaushalt. Bereits im Januar 1918 hatten die Bolschewiken per Dekret die Trennung von Staat und Kirche durchgesetzt und den Religionsunterricht aus der Schule verbannt.

NÖP und Gründung der UdSSR

Um die Versorgungslage nach dem gewonnenen Bürgerkrieg zu verbessern, wurde 1921 die „Neue Ökonomische Politik“ eingeführt, welche die Zwangsrequirierungen stoppte und den Bauern kleinkapitalistischen Handel erlaubte – laut Lenin lediglich ein „taktischer Schritt zurück“.

Im Mai 1922 erlitt Lenin einen ersten Schlaganfall, im Dezember desselben Jahres den zweiten. Daraufhin wurde er durch das Politbüro von der Außenwelt abgeschirmt, um seine Genesung zu begünstigen. Am 30. Dezember 1922 wurde die UdSSR gegründet (siehe den entsprechenden Abschnitt im Artikel Josef Stalin). Im März 1923 traf Lenin ein dritter Schlaganfall. Er verstarb am 21. Januar 1924 gegen 4:23 Uhr im Alter von 53 Jahren. Die genaue Todesursache blieb der Öffentlichkeit jahrzehntelang verborgen. Die von der KPdSU „kanonisierte“ Biographie sowie das auch im Westen allgemein anerkannte Werk Dmitri Wolkogonows sprechen von massiven Durchblutungsstörungen oder von einem weiteren Schlaganfall. Nach Lenins Tod entbrannte ein Machtkampf in der KPdSU zwischen Anhängern des Lagers um Josef Stalin und der Linken Opposition um Leo Trotzki.

Politisches Testament und die letzten Ideen

In einem als politisches Testament angesehenen Brief an den Parteitag der KPdSU, den er am 25. Dezember 1922 diktierte, schätzte er seine potentiellen Nachfolger so ein:[3]

„Genosse Stalin hat dadurch, daß er Generalsekretär geworden ist, eine unermeßliche Macht in seinen Händen konzentriert, und ich bin nicht überzeugt, daß er es immer verstehen wird, von dieser Macht vorsichtig genug Gebrauch zu machen. Andererseits zeichnet sich Genosse Trotzki, wie sein Kampf gegen das ZK in der Frage des Volkskommissariats für Verkehrswesen schon bewiesen hat, nicht nur durch hervorragende Fähigkeiten aus. Persönlich ist er wohl der fähigste Mann im gegenwärtigen ZK, aber auch ein Mensch, der ein Übermaß von Selbstbewußtsein und eine übermäßige Leidenschaft für rein administrative Maßnahmen hat.“

In einer Nachschrift vom 4. Januar 1923 wurde er in Bezug auf Stalin deutlicher:

„Stalin ist zu grob, und dieser Fehler, der in unserer Mitte und im Verkehr zwischen uns Kommunisten erträglich ist, kann in der Funktion des Generalsekretärs nicht geduldet werden. Deshalb schlage ich den Genossen vor, sich zu überlegen, wie man Stalin ablösen könnte, und jemand anderen an diese Stelle zu setzen, der sich in jeder Hinsicht von dem Genossen Stalin nur durch einen Vorzug unterscheidet, nämlich dadurch, daß er toleranter, loyaler, höflicher und den Genossen gegenüber aufmerksamer, weniger launenhaft usw. ist. Es könnte so scheinen, als sei dieser Umstand eine winzige Kleinigkeit. Ich glaube jedoch, unter dem Gesichtspunkt der Vermeidung einer Spaltung und unter dem Gesichtspunkt der von mir oben geschilderten Beziehungen zwischen Stalin und Trotzki ist das keine Kleinigkeit oder eine solche Kleinigkeit, die entscheidende Bedeutung gewinnen kann.“

Lenins Wirken in der Kritik

Lenin hat in knapp 7 Jahren nach der Oktoberrevolution mit der Errichtung des ersten Arbeiter-und-Bauern-Staates das große Experiment des Sozialismus in Russland eingeleitet. Dabei wurde zur Umgestaltung der russischen Gesellschaft das Mittel des Roten Terrors verwendet, das Lenin uneingeschränkt bejahte und dessen Intensivierung er wiederholt gegenüber auch parteiintern vorgebrachten Skrupeln einforderte.[4] Vor allem zur Zeit des Bürgerkriegs fielen dem Roten Terror (aber auch dem Weißen Terror) Millionen von Menschen zum Opfer. Dies gab verschiedenen Historikern Anlass, die Person Lenins einer umfassenden Kritik zu unterziehen, zumal oft der Hinweis darauf vermisst wird, dass Lenin jemals die Opfer des Roten Terrors bedauerte. [5]

Nach Lenins Tod 1924 wurde von Stalin auch weiterhin auf Gewaltmaßnahmen zurückgegriffen. Dabei ist allerdings zu erwähnen, dass Lenin in seinem Testament die Entfernung Stalins vom Amt des Generalsekretärs forderte, was dieser jedoch gekonnt zu vertuschen verstand. In den Säuberungswellen der 1930er Jahre ließ Stalin die gesamte revolutionäre Garde von 1917 wie z.B. Bucharin, Radek, Kamenew und Sinowjew demütigen und hinrichten, was - zumindest in der Behandlung der eigenen Partei- als Bruch Stalins mit der Tradition der Oktoberrevolution und Lenins verstanden werden kann. Weitere Aspekte sind der Übergang von Lenins Politik der Selbstbestimmung der Völker zur restriktiven Nationalitätenpolitik des Stalinismus und die teilweise Rückgängigmachung von sozialen Errungenschaften der Oktoberrevolution. Demnach wären Leninismus und Stalinismus nicht gleichzusetzen, werden sogar von einigen, tendenziell trotzkistischen, Historikern als Antagonismus verstanden.

In schroffem Gegensatz dazu steht jedoch die verbreitete Auffassung, dass wichtige Elemente des totalitären Gesellschaftsmodells Stalins bei Lenin bereits vorhanden waren, ohne dass ein fundamentaler Gegensatz zwischen beiden in der Wahl des Terrors als Mittel gesellschaftlicher Umgestaltung feststellbar wäre [6] "Die Grundlagen des stalinistischen Systems wurden zum großen Teil schon unter Lenin gelegt."[7]. Historiker wie Michael Voslensky und Gunnar Heinsohn werfen Lenin vor, durch die Revolution und den Aufbau der sozialistischen Ordnung zahllose Opfer verschuldet zu haben. Voslensky spricht dabei gar von mindestens 13 Millionen [8], Heinsohn von 4 Millionen[9]. Wenngleich Lenin bei seinen Anhängern nach Marx und Engels als die wichtigste Autorität des Kommunismus gilt und verehrt wird, reihen ihn eine Zahl Historiker unter die großen kommunistischen Staatsverbrecher des letzten Jahrhunderts ein, zusammen mit Stalin, Mao Zedong und Pol Pot. Diese Einschätzungen treffen bei den Verteidigern Lenins auf Widerspruch, da sich angesichts der Wirren von Revolution und Bürgerkrieg Opferzahlen in dieser Größenordnung nicht zweifelsfrei belegen ließen und die Opfer im Bürgerkrieg nicht allein den Bolschewiki unter Lenin zuzurechnen seien.

Demgegenüber wird eingewandt, dass Krieg und Terror für die Bolschewiki nicht lediglich Mittel, sondern von Anfang an geradezu Strukturprinzipien ihrer Regierung gewesen seien, auf die sie weder verzichten konnten, noch überhaupt wollten [10]. Aus der von Lenin maßgeblich verantworteten Umwälzung während und nach der Oktoberrevolution ging -so Heinrich August Winkler- "das erste der totalitären Regimes des zwanzigsten Jahrhunderts hervor" [11].

Der deutsche Historiker und UdSSR-Experte Wolfgang Leonhard ist wiederum der Ansicht, dass Lenin bereits 1920, also noch vor dem Ende des Bürgerkrieges, das Vorgehen der Tscheka kritisiert und schließlich 1921 die Abschaffung der Todesstrafe gefordert habe. Im März 1922 erklärte er sogar von der "Gesamtrussischen Tescheka", zu "staatlichen politischen Gerichten" übergehen zu wollen. Somit habe Lenin schon 1920 und 1921 Tscheka, Terror und Todesstrafe nur als vorübergehende Kampfmaßnahmen und Institutionen während des Bürgerkrieges angesehen, die sofort nach dessen Beendigung abzuschaffen und einzustellen seien[12]. Leonhard zeigt auch auf, dass man nicht von einer Kontinuität zwischen Lenin und Stalin sprechen kann, sondern das der Stalinismus eindeutig ein Bruch mit dem Leninismus darstellte, so verstand es Stalin geschickt Lenins Theorien zu verschleiern oder ins genau Gegenteil umzukehren, wie am Beispiel der Kollektivierung der Landwirtschaft ersichtlich ist. So hatte Lenin im Einklang mit Marx und Engels stets einen allmählichen Übergang von Einzelbauernwirtschaften zu Genossenschaften befürwortet, während Stalin von einer rasch anzustrebenden Kollektivwirtschaft sprach, die die Landwirtschaft in das sowjetische Wirtschaftssystem integrieren soll. Des Weiteren hatte Lenin bloß die Enteignung der Großgrundbesitzer gefordert, Stalin hingegen erklärte auch die Großbauern ("Kulaken") als eine zu bekämpfte Klasse, das Ziel der Sowjetmacht müsse es daher sein, die Liquidierung dieses "Klassenfeindes" voranzutreiben und damit das Ausbeutertum in der Landwirtschaft zu beenden[13].

Mausoleum in Moskau

Das Lenin-Mausoleum in Moskau
Das Lenin-Mausoleum in Moskau

Lenin wurde auf Anweisung Stalins nicht beerdigt, sondern liegt bis heute in einem Mausoleum auf dem Roten Platz vor der Kremlmauer in Moskau. Sein Leichnam ist präpariert worden und im Lenin-Mausoleum der Öffentlichkeit zugänglich. Heute noch stehen regelmäßig lange Schlangen von Menschen vor dem Mausoleum, um Lenin zu betrachten. Sein Gehirn wurde von Forschern untersucht, da man meinte, dass Lenin ein besonderes Genie gewesen sei und etwaige Anzeichen dafür sich an oder in seinem Gehirn finden lassen könnten. Im Juni/Juli 1941 wurde Lenins Mumie mit einem Sonderzug in einer Geheimaktion nach Tjumen ausgelagert. Der Wachwechsel an dem leeren Moskauer Mausoleum wurde unverändert weiter durchgeführt, der sogenannte Wachposten Nr. 1 existierte bis zum Frühjahr 1945 zweimal, in Tjumen und in Moskau. Das Mausoleum in Moskau wurde in dieser Zeit für Besucher gesperrt. Lenin wurde zunächst in Uniform einbalsamiert, später hat man ihm jedoch einen Anzug angezogen. Wegen aggressiver Chemikalien muss der Anzug etwa alle zehn Jahre ausgetauscht werden.

Schriften

  • Neue wirtschaftliche Vorgänge im bäuerlichen Leben 1893
  • Was sind die "Volksfreunde" und Wie kämpfen sie gegen die Sozialdemokraten? (Antwort auf die gegen die Marxisten gerichteten Artikel des Russkoje Bogatstwo, Frühjahr- Sommer 1894
  • Der ökonomische Inhalt der Volkstümlerrichtung und die Kritik an ihr in dem Buch des Herrn Struwe (Die Widerspiegelung des Marxismus in der bürgerlichen Literatur). Zu dem Buch von P. Struwe: Kritische Bemerkung zur ökonomischen Entwicklung Russlands von 1894, Ende 1894 - Anfang 1895
  • Was tun? Brennende Fragen unserer Bewegung, März 1902 (Kaderpartei als Avantgarde der Arbeiterbewegung, Demokratischer Zentralismus)
  • Die Aufgaben der revolutionären Jugend, veröffentlicht in der Zeitung Student Nr. 2/3, September 1903
  • Ein Schritt vorwärts, zwei Schritte zurück, 1904
  • Marxismus und Revisionismus, geschrieben nicht nach dem 3.(16.) April 1908
  • Materialismus und Empiriokritizismus. Kritische Bemerkungen über eine reaktionäre Philosophie, 1909
  • Drei Quellen und drei Bestandteile des Marxismus, März 1913
  • Die sozialistische Revolution und das Selbstbestimmungsrecht der Nationen, Januar - Februar 1916
  • Über die Junius-Broschüre, Oktober 1916
  • Der Imperialismus und die Spaltung des Sozialismus, Oktober 1916
  • Der Imperialismus als höchstes Stadium des Kapitalismus, Mitte 1917
  • Staat und Revolution, August - September 1917
  • Eine der Kernfragen der Revolution, September 1917
  • Die proletarische Revolution und der Renegat Kautsky, Oktober - November 1918.
  • Der „Linke Radikalismus“, die Kinderkrankheit im Kommunismus, 27. April 1920